تصویر ذهنی یا تصور از خود کلیدی برای زندگی سرشار از موفقیت

” تصویر ذهنی ” یا تصور از خود یا Self Image  شاه کلید رفتار و عکس العمل های ما در زندگی  نسبت به خود و محیط اطراف است.

شناخت و درک درستی از “ تصور از خود ” باعث می شود که بسیاری از مشکلات موجود در زندگی به راحتی حل و فصل شود.

مهم ‌ترین کشف روانشناسی نوین، کشف تصویر ذهنی است. با فهم ” تصور از خود ” و با یادگیری و اصلاح تصور از خود و مدیریت آن برای رسیدن با اهداف تان  ، اعتماد و قدرت فوق‌العاده‌ای به دست می‌آورید که میتوانید به هر نتیجه‌ی دلخواهی برسید .

با شناخت ” تصور از خود ” شکست‌های مزمن به موفقیت تبدیل ‌شده اند، شاگردان ضعیف به شاگردان ممتاز مبدل‌ شده‌اند و افراد خجالتی، کمرو و گوشه‌گیر ، شاد و خونگرم شده‌اند.

فهم روان‌شناسی ” خود ” می‌تواند به معنی تفاوت بین موفقیت و شکست ، عشق و نفرت ، تلخی و شادی و ثروت و فقر  باشد .
کشف خود واقعی می‌تواند یک ازدواج در حال تلاشی را نجات دهد ، یک شغل متزلزل را بازیابی کند و قربانیان ” شکست شخصیتی ” را پیروز کند.
تصویر ذهنی که ترجمه‌ا‌ی از عبارت انگلیسی Self Image  است را با عباراتی دیگر هم در فارسی مثل تصویر از خود و خود انگاره نیز بیان میشود که تقریبا همه آنها بیانگر موضوع هستند اما من ترجیح میدهم از عبارت تصور از خود استفاده کنم.

نزدیک شدن به مفهوم تصور از خود

آیا تا به ‌حال پیش آمده که در یک مهمانی یا جلسه کاری یا کلاس شرکت کنید و لازم باشد که خودتان را در چند جمله معرفی کنید؟

اگر وقت زیادی برای فکر کردن نداشته باشید، از چه عباراتی استفاده می‌کنید؟

معمولاً چه کلمه‌ها و صفت‌ها و توضیحاتی در مورد خودتان به ذهنتان می‌رسد؟ خودتان را چگونه تعریف و توصیف می‌کنید؟

• آیا خودتان را یک کارآفرین معرفی می‌کنید؟
•  توضیح می‌دهید که اهل ورزش یا اهل مطالعه هستید؟
• آیا به این اشاره می‌کنید که مادرِ دو فرزند هستید؟
• آیا به مدرک تحصیلی‌تان اشاره می‌کنید؟
• آیا با گفتن اهل کجا هستید شروع می‌کنید؟
• …

لطفاً قبل از خواندن ادامه مطلب، کمی صبر کنید. به این موضوع فکر کنید که خودتان را چگونه معرفی می‌کنید، یا دقیق‌تر بپرسم شما خودتان را چگونه می‌شناسید؟ چه شناختی از خود دارید و چقدر با خود آشنا هستید؟ یعنی تصویر ذهنی شما از خودتان چیست؟

نظام باورها 

به ‌احتمال‌ زیاد شما کلمهٔ باور را بارها شنیده‌اید و خودتان نیز از آن استفاده می‌کنید. به‌سادگی می‌گویید: من باور دارم که … و آنچه باور دارید را یک حقیقت مطلق می‌دانید. چه آن مطلب، یک حقیقت علمی باشد و چه یک خرافه واهی.

جالب است که بدانید وقتی به چیزی باور دارید، آن چیز در زندگی شما تحقق پیدا می‌کند و می‌توانید هزاران دلیل برای اثبات آن پیدا کنید. آنتونی رابینز یکی از بزرگترین مربیان دانش موفقیت می‌گوید:

انسان ماشین اثبات باورهای خویش است !

برخی از باورها می‌تواند باعث تقویت روحیه و بهبود زندگی شما شود. بسیاری از باورها اما دقیقاً برعکس عمل می‌کنند و می‌توانند زندگی را به‌شدت تخریب کنند، باعث تضعیف روحیه و ایجاد حس حقارت، اضطراب، ترس، بیماری و هزاران بلای دیگر شود.

نظام باورها مجموعه‌ای پیچیده از نرم‌افزارها و اطلاعات ذخیره‌شده در حافظه و قسمت‌های درونی انسان است. که در مقاله‌ای جداگانه به آن خواهیم پرداخت.

نظام باورها، تصویری را از شما در خودتان ایجاد می‌کند که همواره با شماست. در واقع باورهای شما بخشی از تصور از خود محسوب می‌شود. این تصویر ذهنی در طول زندگی تغییر می‌کند اما از آنجایی‌که آن را نمی‌شناسید و تقریباً ناآگاهانه ایجاد می‌شود، می‌تواند گاهی به شما کمک کند و گاهی ضربه‌های مهلکی به شما بزند.

تصور از خود

تصور از خود، تصویری است که  نظام باورها در درون شما ایجاد می‌کند. پاسخ‌های شما به سوالات ابتدای مقاله از همین تصویر ذهنی نشات می‌گیرد. رفتار و عکس‌العمل شما نسبت به اتفاقات و رویدادها، از این تصویر ذهنی  پدید می‌آید. جالب‌تر اینکه عکس‌العمل دیگران نسبت به شما نیز تابعی از این تصویر ذهنی درونی است.

•  تصور از خود، شامل همهٔ آن چیزهایی است که در پاسخ به سؤال من چه کسی هستم، به ذهن می‌رسد. همه‌ی آن چیزهایی که بیان می‌کنید، همه‌ی آن چیزهایی که در ذهن دارید و بیان نمی‌کنید و حتی همه‌ی آن چیزهایی که به فکر هم نمی‌رسد؛ و ناخودآگاه، بر روی تصمیم‌ها و رفتارهای ما تأثیر می‌گذارد.
• تصور از خود از باورهای ما در مورد خویش ، محیط ، توانمندیهای مان و نقاط ضعف مان  به وجود آمده است. این باورها به‌ طور ناخودآگاه از تجربه‌های گذشته ما ، موفقیت و شکست ، تحقیرها و واکنش افراد به ما ایجاد شده است. و به ‌محض اینکه ایده یا خواسته ای  وارد این تصویر می‌شود به واقعیت تبدیل می‌شود.
• تصور از خود، برای انجام بعضی کارها انگیزه می‌دهد و انگیزه‌ی انجام برخی کارهای دیگر را در ما می‌کُشد یا کم می‌کند.
• تصور از خود، مجموعه‌ای از نگرش‌های مختلفی است که نسبت به قابلیت و توانمندی‌های خود در هر موقعیتی داریم. تصویری است که ما از خود داریم. تصّور از خود، شناخت و درکی است که از خویشتن و توانایی‌های خود داریم. محدودیت‌های ذهنی و خیالی است که برای خود قائل شده‌ایم. پندار ما از میزان توانمندی و قدرت خویش است.

این تصویر ذهنی، از شناخت شما نسبت به خودتان به وجود آمده است. تصور از خود، باورهایی است که نسبت به خود، نسبت به دیگران و نسبت به محیط دارید. این تصویر ذهنی از تجربیات موفق و غیر موفقِ گذشته، از پیروزی‌ها و شکست‌ها، افتخارات و تحقیرها و واکنش سایرِ افراد نسبت به شما، به‌خصوص در دوران کودکی شکل گرفته است.

این تصویر، هر چه که باشد آن را یک حقیقت مطلق می‌دانید. این تصویر اگرچه مجازی و ناپیداست  اما در زندگی شما تحقق پیدا می‌کند.

اگرچه ممکن است درک این موضوع سخت باشد و برای دید هوشیار  قابل‌فهم نباشد، اما این تصویر ذهنی همواره با شماست. این تصویر با جزئیات بسیار زیاد وجود دارد و تصویری است کاملاً واقعی.

قدرت تصویر ذهنی

شما نمی‌توانید عملاً مؤثرتر، موفق‌تر و خلاق‌تر از آنچه در تصویرذهنی خودتان هستید، باشید. نمی‌توانید هماهنگ‌تر، قوی‌تر، سریع‌تر و بهتر از چیزی که در تصویر ذهنی از خود می‌شناسید عمل کنید. محدودیت و ضعف این تصویر نیروهای شما را به‌شدت محدود می‌کند. قدرت و ضعف این تصویر، قدرت و ضعف شماست.

تصّور از خود، آنچه را که انجام می‌دهید،  آنچه را که فکر می‌کنید می‌توانید یا نمی‌توانید انجام دهید، آنچه را که برای شما ساده یا مشکل به نظر می‌رسد، کنترل و تعیین می‌کند.

خبر خوب این است که شما می‌توانید  تصویر ذهنی کنونی خود را از یک شخص ضعیف و ناتوان به شکل یک انسان مقتدر و موفق تبدیل کنید. این شما هستید که  سکّان  کشتی وجود را در دست دارید و می‌توانید آن را به شکل جدیدی، مطابق خواسته‌ جدید خود برنامه‌ریزی کنید.

محدوده کارایی، منطبق بر تصویر ذهنی

دانشمندان می‌گویند مغز انسان در حدود سی‌سالگی حدود  3تریلیون  واحد اطلاعات واقعی در خود دارد.

تصّور از خود، شما را در منطقه خاصی از این میزان توانمندی و اطلاعات محدود می‌کند. یعنی در سطحی قرار می‌دهد که نمی‌توانید از همه‌ی آن استفاده کنید.  این محدوده‌ای است که  اثربخشی یا  کارایی  را مشخص می‌کند و محدوده کارایی (Effectiveness Range)  نام‌گذاری می‌شود.

ناگفته پیداست که به خاطر ضعف‌هایی که در تصویری ذهنی دارید، محدوده کارایی  بسیار تضعیف شده است؛ یعنی مقدار کمی از توانمندی خود را در عمل استفاده می‌کنید و بخش عمده‌ی آن را دست‌نخورده باقی می‌گذارید.

این محدودیت، توسط تصویر ذهنی موجود در ناخودآگاه،  به شما القاء می‌شود. به شما می‌گوید که دقیقاً چگونه عمل کنید و چگونه نسبت به وقایع، عکس‌العمل نشان دهید. شما نیز فقط می‌توانید در چهارچوب آن محدودیت‌ اقدام کنید.

در علم روانشناسی به  این محدوده، منطقه راحتی (Comfort Zone) گفته می‌شود. هر فعالیتی خارج از این محدوده تنش ایجاد می‌کند و باعث اضطراب و نگرانی می‌شود؛ بنابراین به‌طور عادی کاری نمی‌کنید که دچار تنش و اضطراب شوید.

تغییر تصور از خود، تنها راهی است که باعث تغییر عملکرد می‌شود. این کار باعث می‌شود که سقف اثربخشی افزایش یابد و محدوده کارایی  گسترش پیدا کند. اینکار به شما امکان استفاده بیشتر از پتانسیل موجود را می‌دهد.

تصور از خود قوی‌تر

برای کارایی، عملکرد و موفقیت بیشتر،  لازم نیست  توانایی‌های خودتان را بهبود ببخشید!!!  برای این کار فقط لازم تصویر ذهنی خود را بازنگری کنید و تصویر شایسته‌تری از خود در ذهن خویش و تصورات خود ایجاد کنید و دیدگاه و نظرات شخصی که نسبت به خود دارید را تغییر دهید.

تغییری که از ایجاد یک تصویر جدید قدرتمند از خود به دست می‌آید، نتایج شگفت‌انگیزی به همراه خواهد داشت.

معمولاً همه افراد، بسیار بهتر از آن هستند که در مورد خود فکر می‌کنند.!!!

بله همین‌طور است. وقتی شما  تصویر ذهنی خود را تغییر می‌دهید، نیازی به افزایش مهارت‌های خود و ایجاد استعداد جدید ندارید. کافی است که از استعدادهای فعلی خود که از قبل داشته‌اید استفاده کنید.

به طور مثال ، دانش‌آموز خجالتی که نمی‌تواند چند کلمه در جلوی جمع حرف بزند و جواب معلم را بدهد، کافی است تصّور ذهنی خود را از یک فرد خجول به یک فرد عادی یا سخنران تبدیل کند تا توانمندی‌اش در مورد پاسخ به سؤالات و حرف زدن در جلوی جمع آشکار شود. همین دانش آموز وقتی با دوست خود تنهاست  بچه‌ای بسیار پرحرف و شوخ طبع است.

برخلاف باور عموم، افزایش یا بهبود مهارت‌های شما باعث  بهبود تصّور شما از خویش نمی‌شود! دانش بیشتر یا بهتر شدن در کار هم  باعث تقویت تصور از خود شما نمی‌شود! به همین دلیل است که فرادی را می‌بینیم که با وجود دانش و مدارک ومدارج بالا هوفقیت چندانی در زندگی خود ندارند.

محدوده کارایی (E-Range) از توانایی‌های واقعی شما ساخته نشده‌است، بلکه از احساسی ساخته شده که نسبت به خود دارید. محدوده کارایی شما بر این اساس شکل گرفته که خود را چگونه می‌بینید؟ چه احساسی نسبت به خود دارید؟ و خود را چقدر توانمند می‌دانید؟ شما می‌توانید با تغییر تصویر ذهنی و احساسات خود، محدوده اثربخشی خود را دگرگون کنید.

آیا این موضوع واقعیت دارد ؟

اکنون حدس می‌زنم  که شما به این فکر می‌کنید که چطور چنین چیزی ممکن است؟  به‌سادگی!

کافی است در ذهن خود به دنبال افرادی بگردید که سواد کمتری نسبت به  شما دارند، مهارت کمتری نسبت به شما دارند و به‌ خوبی شما نمی‌توانند حرف بزنند به زیبایی شما نیستند، بسیار کم سن و سال‌تر از شما هستند و یا سرمایه مالی کمتری نسبت به شما دارند اما در کار و کسب‌شان بسیار موفق‌تر از شما عمل می‌کنند، احساس رضایت و شادابی بیشتری دارند، اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس قوی‌تری دارند، دوستان بیشتری را دور خودشان جمع کرده‌اند و هواداران بیشتر و درآمدهای بسیار بیشتری دارند.

تفاوت اصلی آن‌ها با شما در مهارت‌های‌تان نیست، تفاوت در احساسی است که شما نسبت به خود دارید؛ تفاوت در تصویر ذهنی است که هر یک شما از خود دارید. تصور از خود شما یک تصورازخود ضعیف و ناقص است درحالی‌که ‌ افراد موفق، یک تصور از خود قوی و شایسته برای خود ساخته‌اند، عزت‌نفس قوی دارند، خودشان را دوست دارند و باورهای قدرتمند کننده‌تری را در تصور از خودشان جای داده‌اند.

اثر بازگشت Snap Back Effect

کسی که تصویر ذهنی فرد شکست‌خورده یا فقیر دارد، مادامی‌که چنین تصویری از خود در ذهن نگه دارد، نمی‌تواند کار و کسب مناسبی  برای خود  پیدا کند؛ و اگر به‌صورت اتفاقی در قرعه‌کشی یا مسابقه‌ای مبلغ قابل‌توجهی  برنده شود، تصور از خود بیمار و فقیر او دوباره چنان عمل می‌کند که ثروت به‌دست‌ آمده را به نحوی از دست بدهد. تصویر ذهنی ضعیف می‌خواهد خود را اثبات کند.

با جستجو در اینترنت می‌توانید افرادی را پیدا کنید که مبلغ زیادی به‌صورت میراث یا برنده شدن در قرعه‌کشی به دست آورده‌اند، ولی ذهنیت فقیر آن‌ها باعث شده که همه‌ی آن پول را به‌سرعت از دست بدهند و دوباره به شرایط قبلی خود بازگردند.

این موضوع برای هر چیز دیگر‌ی نیز صادق است. یک فرد چاق مادامی‌که تصویر ذهنی چاق بودن خود را دارد، با هر رژیم لاغری، ورزش و یا کارهای دیگر هم به نتیجه نمی‌رسد. البته ممکن است به‌صورت موقتی و برای کوتاه مدت به نتیجهٔ مورد نظرش نزدیک شود، اما این نتیجه نمی‌تواند پایدار باشد و دوباره به شرایط قبلی بازمی‌گردد.

در سمت مثبت نیز این موضوع صادق است. یک فرد با اعتماد به‌نفس و ثروتمند واقعی، حتی اگر در شرایطی، دچار بحران مالی شود و مبلغ زیادی از دست بدهد، دوباره می‌تواند پس از مدت کوتاهی به شرایط  و ثروت قبلی‌اش بازگردد.

به این اتفاق، اثر بازگشت می‌گویند. درست شبیه وقتی شما یک کش پلاستیکی را با دو انگشت خود می‌کشید. تا زمانی که فشار  و کشش، روی آن است، طول کش، بیشتر شده است، اما همین‌که فشار و کشش از روی کش پلاستیکی برداشته می‌شود به سایز قبلی خودش برمی‌گردد.

تنها راه برای تغییر پایدار در شما، تغییر تصویر ذهنی است. برای هر موردی که می‌خواهید  تغییر ماندگاری در آن ایجاد کنید باید تصویر ذهنی آن را در خود ایجاد و تثبیت کنید.

تصور از خود در حالت عادی به ‌صورت یک سیکل تقویت شونده ادامه دارد. یک فرد فقیر با تصّور نادرستی که از کمبود ثروت و ناتوانی خود در کسب درآمد دارد، باعث می‌شود که تجربیات او در این مورد، افکارش را تأیید کند. این تأیید به‌نوبه خود به تقویت و تجربه‌ی جدید در این مورد منجر می‌شود و دوباره تصویر ذهنی تقویت می‌شود.

برعکس یک فرد ثروتمند بر اساس باور فراوانی و تصویر ذهنی قدرتمندی که در درون خود دارد ‌تجربه‌ی موفق‌تری را بروز می‌دهد و همین باعث می‌شود که تصویر قدرتمندتری در ذهن  وی تشکیل شود و درآمد و ثروت بیشتری برای او به ارمغان بیاورد.

مغز یک دانش‌آموز مدرسه که در درس ریاضی ضعیف است، آن‌چنان عمل می‌کند که عملیات ساده‌ی ریاضی را با اشتباه‌های مضحک تأیید کند و جواب‌های نادرستی به مسئله می‌دهد. این تجربه  اثباتی است برای ضعیف بودن او در درس ریاضی و اثباتی است برای این  باور، که او توانایی آموزش و فهم ریاضی را ندارد. درصورتی‌که  خداوند استعدادهای یکسان را در درون انسان‌ها قرار داده است.

به ‌رغم همه تلاش‌های هشیارانه یا قدرت اراده  ، عملاً نمی‌توانیم طوری دیگر رفتار کنیم . به همین علت است که تلاش برای رسیدن به یک‌ چیز با دندان‌های به هم فشرده  و مشت های گرده کرده ، یک نبرد شکست خورده است.

قدرت اراده پاسخگو نیست بلکه مدیریت تصور از خود راه چاره است.

منیع: کتاب ماشین موفقیت خودکار 

در صورتی که به این موضوع علاقه‌مند شدید پیشنهاد میکنم کتاب رایگان وقتی تفکر مثبت جواب نمیدهد را دانلود و مطالعه کنید 

آزمون تصور از خود بک (Beck Self- Concept Test (BSCT

برای ارزیابی تصور از خود روش ها و پرسشنامه های مختلفی تهیه شده است.
ویژگی شخصیتی که در این آزمون ها مورد بررسی قرار می گیرد ، عبارت است از توانایی ارائه ی مفهومی از خود.
آزمون تصور از خود بک یک تست روانشناسی تصویر ذهنی است که در سال 1978 توسط ( Beck ) و همکارانش برای بررسی این موضوع و بر اساس نظریه شناختی بِک تهیه گردیده است .

بخشهای آزمون تصور از خود

این آزمون دارای 25 ماده است. این 25 ماده عبارتند از:

1 – قیافه 2 – معلومات 3 – آزمندی 4 – حافظه 5- بذله گویی6 – هوش 7 – محبوبیت 8 – جاذبه ی جنسی 9 – شخصیت 10 – تنبلی 11 – خودخواهی 12- وضع ظاهر 13- خوش خلقی 14- استقلال 15- مرتب و پاکیزه بودن 16- موفقیت 17-مهربانی 18- یادگیری 19- حسادت 20- سختکوشی 21- توانایی خواندن 22- اتمام رساندن کارها 23- هشیاری از خود 24- ورزشکاری 25- بی رحمی

بر اساس تحقیقات بِک این موارد 5 جنبه از ویژگی ها ی فرد را مورد بررسی و اندازه گیری قرار می دهند که عبارتند از:

1. توانایی ذهنی : شامل سوال های مربوط به معلومات ، هوش، یادگیری چیزها، توانایی خواندن و حافظه.
2. کارآمدی شغلی : شغلی شامل سوال های مربوط به، اتمام رساندن کارها، تلاش و سخت کوشی، موفقیت، تنبلی و هشیاری از خود می باشد.
3. جذابیت جسمانی : شامل سوال های مربوط به قیافه ، محبوبیت ، جذابیت ، وضع ظاهر و مرتب بودن.
4. مهارت های اجتماعی : شامل سوال های مربوط به شوخ طبعی ، استقلال ، حسادت ، شخصیت و ورزشکاری.
5. عیب ها و حسن ها : شامل سوال های مربوط به حرص و طمع ، خودخواهی ، بی رحمی ، مهربانی و خلق و خو.

روش اجرا و نمره گذاری تست تصور از خود :

در این پرسشنامه چندین گروه سوال وجود دارد و هر سوال ، بیان کننده ی صفتی در فرد است . هر یک از مواد بر اساس روش درجه بندی شامل 5 اظهار نظر است که این اظهار نظرها از کاملا مثبت تا کاملا منفی درجه بندی شده اند و شخص در هر مورد یکی از آن ها را انتخاب می کند.

سوال های آزمون بر اساس ارتباط آنها با تصور از خود از یک تا پنج ، نمره گذاری می شود.

بدین ترتیب حداقل نمره ای که فرد مورد آزمون در این مقیاس بدست می آورد 25 و حداکثر آن 125 خواهد بود.

شما باید عبارت های هر گروه را به ترتیب و با دقت بخوانید و در هر یک از صفات و خصوصیات ، خود را با دیگران مقایسه کرده ، سپس مناسب ترین و دقیق ترین عبارت را انتخاب نموده و گزینه ی مورد نظر را انتخاب و علامت گذاری نمایید.

تفسیر نمرات:

به صورت تقریبی و متوسط نمرات کسب شده میتواند گویای قدرت و ضعف ” تصور از خود ” شما به شرح زیر باشد:

در این آزمون شما با پاسخ به 25 سئوال می‌توانید میزان قدرت و شایستگی تصّور از خود را بیازمایید.

هر سئوال دارای 5 پاسخ می‌باشد. سعی کنید صادقانه، بهترین گزینه‌ای که شخصیت شما را نشان می‌دهد انتخاب کنید.

در پایان پاسخ نتیجه تست شما برایتان به آدرس ایمیل‌ شما ارسال میگردد ….

ورود به آزمون تصور از خود

پایان زمان